"Demokratiyanın ən sadə və ən açıq tərifi səsvermənin gizliliyidir" M. Kaplan.
2014-cü il, demək olar bütün il boyu gündəm Müsavat Partiyasının Qurultay hazırlığı, Qutultayı, Qurultay sonrası müzakirələr oldu. Hamı bu mövzunu müzakirə edirdi. Müsavatın dostları da, bədxahları da. Bu haqda uzun-uzun yazmaq niyyətində deyiləm. Sadəcə, 1 il sonra nə qədər böyük bir yükün altına necə inamla girdiyimizi gördükcə, o zamankı məqsədlərimizi bir daha qürurla xatırlatmaq istəyirəm. 
Yəqin çoxlarını hələ də düşündürür ki, belə çətin bir dövrdə Müsavat Partiyası niyə Qurultaya kənar müdaxilələrə bu qədər açıq, (bütün üzvlərə, bütün namizədlərə, hətta bütün cəmiyyətə) ultrademokratik ortamla getdi?! Hətta prosesə nəzarət imkanlarının partiyanın insiativindən çıxdığını düşünənlər də vardı.
Niyə getdik?
Bizim hədəflərimiz:
1.Biz bütün ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olan qurultayla inandığımız ən ali dəyəri, demokratiyanı təbliğ etməli idik. Etdik.
2.Biz Rejimə dərs üçün, cəmiyyətə isə mesaj üçün "ardıcıl olaraq iki dəfədən artıq rəhbər” seçilməmək kimi , "hakimiyətin hüdudsuzluğu”nun təminatlı baryeri olan "məhdudiyyət” bəndini gerçəkləşdirməli idik. Etdik.
3.Biz "seçkili demokratiya”nı hamıya nümayiş etdirməli idik. Etdik.
4.Biz alternativ namizədlərlə baş tutan seçkinin Seçki Komissiyalarının paritet əsaslarla təşkil edilməsini öz üzərimizdə tətbiq etməklə bunun azad və bərabər seçki şəraiti üçün zəruri olduğunu sübut etməli idik. Etdik.
5.Biz seçkinin azad və ədalətliliyi üçün bütün prosedurların hamiya bərabər imkanlardan ibarət olmasını təmin etməli idik. Etdik.
6.Biz seçkinin, səsvermənin nəticələrinin hesablanmasının şəffaflığını hamiya nümayiş etdirməli idik. Etdik.
Və nəhayət, biz müsavatçılar, azad, ədalətli, şəffaf , bütün namizədlərin bərabər imkanlarla iştirak etdiyi seçkilərlə sübut etdik ki, Azərbaycanda seçki saxtakarlığının qaynağı Əliyevlər rejiminin xalqa aşılamağa çalışdığı kimi mentalitetdə deyil. Bütün müsavatçılar azərbaycanlılardır və onlar demokratik seçki keçirdilər. Saxtakarlığın, seçki zorakılığının tək qaynağı rejimdir. Bəli, bizim məqsədimiz əsasən bunlar idi və bunlara nail olduq.
Biz nəyə nail ola bilmədik?
Seçkili demokratiyanın müxalif düşərcədə mənimsənilməsinə nail ola bilmədik.Onlar hələ də "demokratiyanı hakimiyyətə gələndə tətbiq edərik” kimi qorxulu arqumentlə demokratiyanın əlifbasını, ilk düsturuna qarşı müqavimət göstərməyə davam etməkdə israrlı görünürlər: AXCP-nin Qurultayından: "səsvermənin gizli və ya açıq keçirilməsi səsə qoyuldu. İki nəfər (!!!!) əlehinə olmaqla açıq səsvermə təklifi qəbul edildi” axı nə vaxta qədər?
Iki gün öncə gizli səsvermənin əhəmiyyəti haqda qeydlərimi paylaşmışdım:” "Seçkili demokratiya" demokratiyanın əlifbası, "gizli səsvermə" seçkili demokratiyanın ilkin şərtidir. Demokratlar bunu çoxdan mənimsəyib. Demokratlığa iddia edənlər bu prinsiplərin tətbiqinin zəruriliyini dərk edirlər. Tətbiq etməkdən imtina edənlər isə yanlış yapırlar. Ha bu gün, ha sabah, günün birində zatən bu prinsipləri qəbul etmək məcburiyyətə çevriləcək. Qaçışı mümkün olmayan prinsiplərə müqavimət ("Kentucky” dirənişi) bihudədir, arkadaşlar. Səsvermənin gizliliyi, namizədliyin alternativliyi, təbligat və təşviqatda imkan bərabərliyi, bütün bunlar möcüzə deyil. Həqiqi demokratik təşkilatların sadə prosedur vərdişləridir. Məsələn, Musavat Partiyasının.
Əgər bu vərdişlər mənimsənilməyibsə, hətta hələ də "özünü idarətmeyə" buraxılmırsa belə təşkilatın profili müqavimət qrupu, anti iqtidar qrupu, lokal ideoloji qrup və s. ola bilər. Amma onun profili demokratiya ola bilməz. Demokratiya uğrunda demokratiyasız mübarizə olmur.”
Gizli Səsvermə
William Hogarth'ın Seçim adlı tablosu (1757).
•Gizli səsvermə:Seçicinin seçki iradəsinin gizli tutulduğu bir səs vermə üsuludur. Əsl məqsəd, seçicinin göz qorxutma ya da rüşvət kimi üsullarla qarşı-qarşıya qalmadan AZAD İRADƏ ilə bir seçim etməsini təmin etməkdir.
•Gizli səsvermə:Siyasi gizlilik anlayışının təminatçısıdır.
•Gizli səsvermə: Hər hansı bir namizədin başqa bir namizədə, ALTERNATİVLİYƏ basqının önünə keçir.
•"Avstraliya üsulu səsvermə” olaraq adlandırılan gizli səsvermə sistemi ilk dəfə 1850-ci illərdə bu ölkədə istifadə edilmişdir. Birləşmiş Ştatlarda əsə Massachusetts səsverməsi” olaraq bilinən gizli səsvermə
ilk dəfə bu əyalətdə tətbiq olunub.
•Gizli səsvermə Antik Yunanda özünü imtiyazlı sayan insanların psixoloji təqibindən qaçmaq məqsədi ilə istifadə edilirdi. Antik Romada bu sistem ibtidai qaydada da olsa, hətta e.ə. 139-ci ildə "AZAD İRADƏ naminə” gabinia lex adıyla xatırlanan Tabellariae Leges (səslərin komissiya tərəfindən sayılması) qaydaları ilə tətbiq edilirdi.
•Fransa: 1795 Fransız Konstitusiyasının 31 maddəsi bütün seçkilərin gizli səs əsasına görə keçiriləcəyini vurğulayır.
•Britaniya: Gizli səsvermə təklifi reformistlərin təməl aldığı altı nöqtədən biri idi. Parlament Reformizmin altı maddəsininin tamamını geri çevirsə də Baron Macaulay 1842-ci il tarixli bir çıxışında Gizli səsverməni qanun olaraq dəstəkləyəcəyini ifadə etdi. Britaniya 1872 Seçki Aktı ilə gizli səsverməni qəbul edib.
•Avstraliya: Reformizm altı maddəsi 1854-ci ildə qəbul edilib. Gizli səsverməni 19 Mart 1856 tarixində "1856 Seçki qanununu” ilə rəsmən qəbul edib.
•Gizli səsvermənin ilk dəfə tətbiq olunduğu yer bugünkü Tazmanya əyalətidir (7 fevral 1856).
•ABŞ: ABŞ-da bir çox əyalət, gizli səsverməni 1884 Prezident seçkisindən qısa müddət sonra qəbul edib. Kentucky əyaləti isə açıq səsvermə dirənişini 1891-ci ilə qədər , cəmi 7 il davam etdirə bilib. Gizli səsvermə ilə seçilən ilk Birləşmiş Ştatlar prezidenti 1892-ci ildə prezident kreslosuna oturan Grover Cleveland'dır.
Gizli səsverməninbəzi ölkələr üzrə qüvvəyə mindiyi tarixlər:
1795 - Fransa
1849 - Hollandiya
1853 - Kolumbiya
7 Fevral 1856 - Tazmanya, Avstraliya
19 Mart 1856 - Victoria, Avstraliya
2 Aprel 1856 - Cənubi Avstraliya
1866 - İsveç
1870 - Yeni Zelandiya
1872 - Birləşmiş Krallıq - 1872 Seçki Aktı altında;
1885 - Norveç
1888 – Massachusetts ştatı
1889 - Wisconsin
1891 - Amerika Birləşmiş Ştatları (Kentucky bu qanunu qəbul edən son əyalətdir)
1901 - Danimarka
1912 - Argentina
1919 - Rumıniya
1932 - Braziliya
1946 - Venesuela
1950-Türkiyə
Və Azərbaycanda:
Rejim aydındır. O demokratiyanın D-sindən, seçkinin S-nə qədər hər şeyə nifrət edir. Bəs "demokratiya uğrunda mübarizə” aparırıq deyən, Müsavat və NİDA-dan başqa hər hansı təşkilat "Demokratiyanın ən sadə və ən açıq tərifi səsvermənin gizliliyidir."
adlı demokratiya düsturunu tətbiq edirmi? Tətbiq edəcəyini vəd edirmi? Etmir.
Elman Fəttah
Bastainfo.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder